۲۱- آذر اولایلاریندا گونئي آذربايجاندا حاکيم اولان سوسيال پسيکولوژی اوزَرینه

۲۱- آذر اولایلاریندا گونئي آذربايجاندا حاکيم اولان سوسيال پسيکولوژی اوزَرینه

گونتاي گنجالپ

بير اولقونو، سوسيال بير حاديثه ني آراشديرماق اوچون هر شئيدن اؤنجه توپلومون ايچينده چاغلاييب دوران عمومي احتيياجلار، ايستکلر حاققيندا بيلگيلنمک گرکمکده دير. ندن؟ چونکو اولايلارين آخيشينی ائتکيله يه جک بيرينجي ائتکن سوسيال پسيخولوژیده بارينميش اولان ائنئرژيدير. بو ائنئرژي توپلومسال ايستکلر بيچيمينده اورتايا چيخار. بو اوزدن ده ايجتيماعي حرکتلرده بيرينجي موتتفيق و بيرينجي گوج قايناغي سوسيال پسيخولوژیدیر. بو منطيقدن يولا چيخاراق ۴۶-۲۹۴۵-جي ايللرده جمعيتين ايچينده هانسي ايستک دوغرولتوسوندا مرکزلشميش اولان سوسيال پسيکولوژی کؤکنلي ائنئرژي حاققيندا بيلگيلنمک ضروريدير. بو حاقدا نئجه بيلگي الده ائتمک اولار؟ او دؤنمدن ميراث قالميش بعضي ويدئو گؤرونتولر، ادبي دَيَري اولان متنلر و او دؤنمده حرکتين فعاللارینین يازديقلاري خاطيره لر بيزه گئرچک بيلگي وئره بيلر.

۱۹۹۸- جي ايل ايدي. او زامان ائلچي بئيین باشقانليغيندا BAB ايداره هئيتي هفته ده بير دفعه توپلانيردي. بو توپلانتييا پروفسورجميل حسنلي ده قاتيليردي. او زامان جميل حسنلي بئي پیشه وری نين اليازيلاريني KGB - نين آرشيولريندن چيخارميشدي. ائلچي بئي، جميل حسنلي بئيه دئدي کي، پیشه وری نين اليازيلاريني وئرين گونتايا اوخوسون. منه ده دئدي کي، بونو اوخو و دوکتورا تئزيني بو دؤنم اوزره ياز. جميل موعلليمدن بير سوره ليگينه پیشه وری نين اليازيسي شکلينده اولان خاطيره لريني آلديم. پیشه وری خاطيره لريني عرب اليفباسيندا يازميشدي. ايلک اؤنجه پیشه وری نين خطينه ديققت ائتديم. بلکه خطين نئجه ليگي اساسيندا اونون روح حاللاري حاققيندا بيلگي الده ائده بيلرم دئيه. پیشه وری نين خطي چوخ دا ائستئتيک دئييلدي، آنجاق خوش خطي وارميش. اليمه قلم آليب پیشه وری نين باکييا يئرلشديکدن سونرا يازديغي بو اوزون خاطيره لريني اوخوماغا باشلاديم. منيم اليمده قلم اولماسا کيتاب اوخويا بيلمرم. بو منيم بير آليشقانليغيم. موطلقا اليمده قلم اولماليدير بیر متن اوخورکن، يوخسا ديققتيمي مرکزلشدیره بیلمرم. بو خاطيره لري ديققتله اوخويور و بعضي جومله لرين آلتينا خط چکيرديم.

پیشه وری نين خاطيره لريني اوخودوغوم زامان آلتيني جيزديغيم اؤنملي بير جومله ني خاطيرلاييرام: ” ميللي حؤکومت قورولدوقدان سونرا شهرلره، قصبه لره فارس ديلينده تئلقراما گؤندريرديک. آنجاق بيزه گلن جاوابلار آنا ديلينده اولوردو. بو دا سبب اولدو کي، ميللي مسئله يه داها دا اهميت وئرک.”

پیشه وری نين خاطيره لرينده يئر آلميش بو جومله يه داياناراق، او زامان جمعيتين ايچينده آنا ديلينده يازيب-اوخوماغا اولان سوسيال مئيلي آنلاماق چوخ آساندير.

آلمانييادا نازيسم ايقتيدارا گلديکدن سونرا رضا پهلوي ده نازيسم ايدئولوژیسینین حئیراني اولموش و فارس شووينيزمي نازيسمين تجروبه لريندن يارارلاناراق تورکلره قارشي گئنيش ميقياسلي ازيجي موباريزه يه باشلاميشدي. رضا شاه حتّی تورکلري آذربايجاندان بوتونو ايله ايرانين قومسال چؤللرينه کؤچورمگي ده پلانلاميشدي. ستالينين کريم تورکلرينه ياپديغي کيمي بير پلان تطبیق ائتمک ايسته ييردي. بو يولدا دؤنمين تقي اراني کيمي يئتيشکين کوممونيستلري ده رضا پهلوييه مورال وئرير و تورکلرين گله جک تهلوکه سيندن قورتولماق اوچون اونلاري آذربايجاندان باشقا يئرلره کؤچورمگي يازيردي. يعني تورکلره موناسيبتده کوممونيستلرله پهلوي رئژيمي بير جبهه ده يئر آلميشديلار.

او دؤنمين اولوسال آنلامدا سوسيال پسيخولوژیسینی آنلامانين بير يولو دا ميراث قالميش ويدئولاردير. بو ويدئولاردا ميللتين بي ريا کيمي شاعيرلرين شعرلرينه نئجه هوسله قولاق آسماسي چوخ ديقت چکيجيدير.

بوتون بونلاردان يولا چيخاراق بئله بير نتيجه يه وارماق اولار کي، او زامان تخمينن ۴.۵ ميليون اولان آذربايجان اهاليسينده ميللي ايستکلر چوخ گوجلو ايميش. داها اؤنجه کي تاريخلرده بنزرينه راست گلمه ديگيميز قدر گوجلو ايميش. ندن؟

۱. قاجار دؤنمينده تورکلره قارشي آچيق دوشمنچيليک پوليتيکاسي تطبیق ائديلميردي. تورک دوشمنچيليگي يولوندا دؤولت بودجه سيندن پارا آيريلميردي. بو اوزدن تورکلرده ده هئچ بير رئفلئکس مئيدانا گلمه دي. ستتارخان دؤنمينده بو اوزدن حرکتين ميللي آماجي اولمادي.

۲. پهلويلر ايش باشينا گلر- گلمز فارسچيليغي رسمي دؤولت ايدئولوژیسی حالينا گتيريب، ديگر ميللتلري، باشدا تورکلر اولماق اوزره بو جوغرافييادان سيلمگي پلانلاديلار. ايستر-ايستمز بونا تپکي اولاراق ميللتين ايچينده اؤز نفسيني ساوونما دويغولاري گليشدي.

۳. پیشه وری دؤنمينده ميللتين ايچينده چاغلايان ميللي ايستکلر پهلوي فاشيزمینه قارشي تپکي اولاراق فورمالاشميشدي. آنجاق بو تپکيلر ان چوخ دويغو پلانيندا ايدي، دوشونجه و سياسي فلسفه پلانينا داشينا بيلمه ميشدي. چونکو بونا پهلوي فاشيزمي ايمکان وئرمه ميشدي.

۴. دويغو پلانيندا چاغلايان بو اولوسال ائنئرژي نين دوشونجه و تفککور پلاني آخساق اولدوغو اوچون ۲۱ آذر اولايلاريندا لازيمي سَوييه ده سياسي کادرلار يئتيشمه دي.

۵. ميللي حؤکومتين باشچيلاري نين اؤلکه ني صاحيبسيز بوراخيب سووئتلره گئتمه لريندن سونرا مينلرجه ساوونماسيز اينسان اؤلدورولدو. حتّی کيمين ائويندن بير يارپاق تورکجه يازي تاپسايديلار، بوتون عايله ني قتل ائديرديلر. ندن بئله داورانيلدي؟ چونکو سوسيال پسيخولوژیمیزده بيللورلاشميش اولان ميللي دويغولاري بو شکيلده بوغماق، محو ائتمک ايسته ييرديلر.

۶. بو گون تورکچولوک بير اينانج حالينا گلمکده دير. بو اولوشوم ايچينده ۱۹۴۶-جي ايلده قتل ائديلن قادينلاريميزين، بلکده کي ياورولاريميزين، گنجلريميزين ناله لري، فريادلاري وار. بونون اينتيقامي فارس شووينيزميندن آلينماليدير.

۷. فارس شووينيزمي بوتون بو جينايتلرين سببکاريدير، آنجاق حرکته اؤندرليک ائدن اينسانلارين دا مسئولييتسيزليکلري، خطالي داورانيشلاري، دار گونده خالقي بوراخيب گئتمه لري اونودولماماليدير. اونودولانلار يئنه ده تکرار اولا بيلر. بو کاراکتئرلره هئچ بير زامان گووه نيلمه مه ليدير. آذربايجان ميللي حرکتي بوشونا بابک خوررمديني قورتولوش اؤندرليگي نين رمزي کيمي آلقيلاماميشدير. قورتولوش حرکتي نين اؤندرلري يئري گلديگينده بابک خوررمدين کيمي اؤلوملریله اؤز تاریخلريني و اولوسلارینی قورتارماليدير.

گؤنتاي گنجالپ
۲۰۰۸